Mərkəzi İstilik Sistemlərində Kollektorun Rolu

Mərkəzi istilik sistemi nədir?

Mərkəzi istilik sistemi — bir binanın və ya bir neçə binadan ibarət kompleksin istiliklə təmin olunmasını mərkəzləşdirilmiş qaydada həyata keçirən sistemdir. Bu sistemdə istilik enerjisi bir mərkəzi qazanxanada (qazanxana otağında) və ya digər istilik mənbəyində istehsal olunur və daha sonra borular vasitəsilə binanın müxtəlif hissələrinə (mənzillərə, otaqlara və s.) paylanır.

Mərkəzi istilik sisteminin əsas komponentləri:

1. İstilik mənbəyi – adətən qaz, mazut və ya bəzən bərpa olunan enerji mənbələri ilə işləyən qazanxanadır.

2. Sirkulyasiya sistemi – istilik daşıyıcısını (məsələn, isti su) bütün sistem boyunca dövr etdirən nasos və borulardır.

3. İstilik ötürücü qurğular – radiatorlar, döşəməaltı istilik sistemləri və ya konvektorlar vasitəsilə istilik otaqlara ötürülür.

4. Nəzarət və tənzimləmə sistemləri – temperaturu və sistemin işini idarə etmək üçün istifadə olunur (termostatlar, avtomatik tənzimləyicilər və s.).

Mərkəzi istilik sisteminin üstünlükləri:

• Yüksək enerji səmərəliliyi.

• İstilik mənbəyinə texniki xidmətin daha asan və mərkəzləşdirilmiş formada həyata keçirilməsi.

• İstilik bərabər paylandığı üçün komfort səviyyəsinin artırılması.

Kollektor nədir?

İstilik sistemlərində kollektor — istilik daşıyıcısını (məsələn, isti suyu) bir neçə dövrəyə bərabər və səmərəli şəkildə paylayan xüsusi bir paylayıcı qurğudur. Kollektorlar əsasən döşəməaltı istilik sistemlərində və radiatorlu sistemlərdə istifadə olunur.

Kollektorun əsas funksiyaları:

• İstilik daşıyıcısını (isti su və ya başqa maye) müxtəlif qapalı dövrələrə (məsələn, otaqlara və ya zonalara) paylamaq.

• Hər bir dövrənin temperaturunu və axın sürətini tənzimləmək.

• İstilik sisteminin idarəsini daha dəqiq və rahat şəkildə təmin etmək.

Kollektorun tərkib hissələri:

1. Paylayıcı (verici) kollektor – istilik daşıyıcısını sistemin müxtəlif hissələrinə paylayır.

2. Toplayıcı kollektor – istifadə olunmuş istilik daşıyıcısını geri toplayaraq mərkəzi istilik mənbəyinə qaytarır.

3. Axın göstəriciləri və tənzimləyicilər – dövrələrin hər birində axın miqdarını göstərir və tənzimləməyə imkan verir.

4. Termostat və ya servo motorlar – otaq temperaturuna uyğun avtomatik idarəetmə üçün istifadə olunur.

5. Hava çıxarıcılar və boşaltma kranları – hava tıxaclarının qarşısını almaq və sistemi boşaltmaq üçün.

Kollektor sistemlərinin üstünlükləri:

• Hər bir otağın temperaturu ayrı-ayrılıqda tənzimlənə bilər.

• İstilik enerjisinin daha bərabər və balanslı paylanması təmin olunur.

• Texniki xidmət və nasazlıqların aşkarlanması daha asan olur.

Kollektorun iş prinspi

İstilik sistemlərində kollektorun iş prinsipi, istilik daşıyıcısını (məsələn, isti suyu) mərkəzi istilik mənbəyindən alaraq onu müxtəlif istilik dövrələrinə (otaqlara, zonalara və s.) bərabər şəkildə paylamağa və sonra istifadə olunmuş mayeni geri toplamağa əsaslanır.

Kollektorun iş prinsipi mərhələli şəkildə:

1. İsti suyun qazanxanadan gəlməsi
   İstilik mənbəyində (qazanxanada) qızdırılan su borularla kollektor sisteminə daxil olur.

2. Paylayıcı kollektor vasitəsilə dövrələrə bölünməsi
   Gələn isti su kollektorun verici (paylayıcı) hissəsi vasitəsilə müxtəlif istilik dövrələrinə (məsələn, hər otaq üçün ayrı boru xətti) yönləndirilir.

3. Hər dövrədə tənzimləmə
   Hər bir dövrədə yerləşən termostat vanalar və ya axın tənzimləyiciləri sayəsində istənilən temperatur və su axını dəqiqliklə idarə oluna bilər.

4. Soyumuş suyun geri qaytarılması
   İstifadə olunduqdan sonra soyumuş su kollektorun toplayıcı hissəsində toplanır və borularla qazanxanaya qaytarılır, burada yenidən qızdırılaraq dövr yenidən başlayır.

5. Avtomatik idarəetmə (əgər tətbiq olunubsa)
   Kollektora qoşulan servo motorlar və otaq termostatları sistemi avtomatik rejimdə idarə etməyə imkan verir – bu halda hər otaqda tələb olunan temperatur avtomatik qorunur.

Kollektorun növləri

İstilik sistemlərində istifadə olunan kollektorlar müxtəlif materiallardan hazırlanır və funksional xüsusiyyətlərinə görə bir neçə növə bölünür. Ən çox rast gəlinən kollektor növləri ventilli, xrom və latun kollektorlardır. Hər birinin özünəməxsus üstünlükləri və istifadə sahələri mövcuddur.

🔹 1. Ventilli kollektor

Ventilli kollektorlar hər dövrənin ayrıca tənzimlənməsi üçün üzərində əl ilə idarə olunan və ya avtomatik ventillər (vintlər) ilə təchiz olunur.

Xüsusiyyətləri:

• Hər dövrənin axını və ya bağlanması ayrıca ventillərlə idarə olunur.

• Döşəməaltı istilik sistemləri üçün ideal seçimdir.

• Gələcəkdə sistemə müdaxiləsiz texniki xidmət və balanslaşdırma imkanı yaradır.

Üstünlükləri:

• Dəqiq tənzimləmə və rahat idarəetmə.

• İstilik sisteminin balansını saxlamaq asanlaşır.

• Hər zonaya uyğun istilik tələbi təmin olunur.

🔹 2. Xrom (xrom örtüklü) kollektor

Xrom kollektorlar əsasən xromla örtülmüş metal materiallardan (çox vaxt poladdan) hazırlanır.

Xüsusiyyətləri:

• Parlaq səthə malikdir və korroziyaya qarşı əlavə dayanıqlıdır.

• Estetik cəhətdən daha cəlbedicidir, açıq montajlarda üstünlük təşkil edir.

Üstünlükləri:

• Uzunömürlü və paslanmaya qarşı davamlıdır.

• Yüksək təzyiqə və temperatura dözümlüdür.

• Asan təmizlənir və vizual baxımdan keyfiyyətli görünür.

🔹 3. Latun kollektor

Latun kollektorlar mis və sink ərintisindən hazırlanır və istilik sistemlərində ən çox istifadə olunan növlərdəndir.

Xüsusiyyətləri:

• Yüksək istilik keçiriciliyinə və möhkəmliyə malikdir.

• Paslanmaya və kimyəvi təsirlərə qarşı davamlıdır.

Üstünlükləri:

• Uzunmüddətli istismar üçün ideal seçimdir.

• İstilik itkisi minimum səviyyədə olur.

• Texniki xidmət və quraşdırma prosesi rahatdır.

Kollektorların quraşdırılması və baxımı

İstilik sistemlərində kollektorların düzgün quraşdırılması və mütəmadi texniki baxımı sistemin effektivliyi, təhlükəsizliyi və uzunömürlülüyü baxımından olduqca vacibdir. Kollektor həm döşəməaltı istilik sistemlərində, həm də radiatorlu sistemlərdə istilik dövrələrinin mərkəzi idarə nöqtəsi kimi fəaliyyət göstərir.

🔧 Kollektorların quraşdırılması

1. Yer seçimi

• Kollektor asand əlçatan yerdə – adətən texniki otaqda, dolabda və ya divar içi qutuda yerləşdirilir.

• Nəmdən, tozdan və mexaniki zədələrdən qorunan sahə seçilməlidir.

2. Divar qutusu və ya montaj çərçivəsi

• Əgər kollektor divar içində yerləşdiriləcəksə, metal və ya plastik montaj qutusu istifadə olunur.

• Quraşdırma səviyyəsi (hündürlüyü) istifadə rahatlığına uyğun olmalıdır.

3. Quraşdırma prosesi

• Kollektorun verici (təchizat) və toplayıcı (geri dönüş) xəttləri ayrılır.

• Borular (PEX, polipropilen və ya metal-plastik) kollektorun müvafiq çıxışlarına bağlanır.

• Hər dövrəyə uyğun axın tənzimləyicilər və ya termostat vanalar quraşdırılır.

• Sızma ehtimalına qarşı bütün bağlantılar düzgün bərkidilir və izolyasiya olunur.

4. Test sınağı

• Sistemin sızdırmazlığı yoxlanılır.

• Su və ya hava təzyiqi ilə sınaq aparılaraq quraşdırmanın düzgünlüyü təsdiqlənir.

🧰 Kollektor sisteminə texniki baxım

1. Müntəzəm yoxlama

• Hər mövsüm öncəsi (xüsusən qışdan əvvəl) kollektorun bağlantıları və ventilləri yoxlanmalıdır.

• Axın göstəriciləri və termostatlar işlək vəziyyətdə olmalıdır.

2. Hava çıxarılması

• Sistem işə salındıqda və ya təmir olunduqda hava tıxaclarının qarşısını almaq üçün hava çıxarıcılar istifadə olunur.

• Əgər sistemdə hava qalarsa, dövriyyə zəifləyir və istilik qeyri-bərabər paylanır.

3. Təmizlik

• Kollektorun iç hissəsində çöküntülər, pas və ya kir yaranarsa, axın azalır və balans pozulur.

• Sistemi ildə bir dəfə xüsusi kimyəvi məhlullarla yumaq tövsiyə olunur (peşəkar texnik tərəfindən).

4. Servo motor və termostatların yoxlanması

• Avtomatlaşdırılmış sistemlərdə servo motorların və otaq termostatlarının düzgün işləməsi sistemin səmərəliliyini artırır.

Kollektorlarla bağlı tez-tez verilən suallar

Kollektor nə üçündür?

• Kollektor istilik daşıyıcısını (isti suyu) bir neçə dövrəyə paylayaraq istiliyin bərabər və səmərəli şəkildə yayılmasını təmin edir. O, hər otağın və ya zonanın ayrı-ayrılıqda idarə olunmasına imkan yaradır.

Kollektor hansı istilik sistemlərində istifadə olunur?

• Kollektorlar əsasən döşəməaltı istilik, radiatorlu sistemlər və divardan isitmə sistemləri üçün istifadə olunur. Həm fərdi evlərdə, həm də çoxmərtəbəli binalarda tətbiq olunur.

Ventilli kollektor nədir?

• Ventilli kollektorun üzərində hər dövrə üçün ayrıca ventil (vint) yerləşir. Bu, su axınının tənzimlənməsi və lazım gəldikdə hər hansı bir dövrənin bağlanması üçün istifadə olunur.

Kollektor sistemi avtomatik idarə oluna bilərmi?

• Bəli. Servo motorlar və otaq termostatları vasitəsilə kollektor sistemi avtomatik olaraq hər zonanın temperaturuna uyğun işləyə bilər.

Kollektor sistemində hava problemi yarana bilərmi?

• Bəli, sistemin işə salınması və ya təmirindən sonra hava tıxacları yarana bilər. Buna görə kollektor üzərində hava çıxarıcı klapanlar quraşdırılır.