Fitinqlər Nədir?
Fitinqlər (fittings) boru sistemlərində istifadə olunan elementlərdir və bu elementlər boruları birləşdirmək, yönəltmək, dayandırmaq və ya dəyişdirmək üçün istifadə olunur. Onlar müxtəlif formalarda və ölçülərdə olur və metal, plastik, mis, polad kimi materiallardan hazırlanır. Fitinqlərin bəzi növlərinə bucaq birləşdiriciləri (dirəklər), t-valflar, qapaqlar, muftalar və flanşlar daxildir.
Fitinqlər, müxtəlif boru və ya sistemlərin birləşdirilməsində, su, qaz, hava, elektrik və ya digər materialların axınını təmin etmək üçün istifadə edilən detallar və ya avadanlıqlardır. Tikinti, sənaye və məişət sahələrində fitinqlər geniş istifadə edilir və infrastrukturun vacib hissəsini təşkil edir.
Fitinqlərin Növləri
Su Boru Fitinqləri
Su boru fitinqləri su təchizatı sistemlərində boruları birləşdirmək, istiqamətləndirmək və ya dayandırmaq üçün istifadə olunan aksesuarlardır. Bu fitinqlər müxtəlif formalarda və ölçülərdə olur və adətən plastik, polad, mis və ya pirinç materiallarından hazırlanır.
Su boru fitinqlərinin əsas növləri:
- Dirəklər (Bucaqlı birləşdiricilər): Boruların istiqamətini dəyişmək üçün istifadə olunur. Adətən 45° və 90° bucaqlarda olur.
- Muftalar: İki borunu bir-birinə birləşdirmək üçün istifadə olunan silindr formalı fitinqlərdir.
- T-Valflar: Borunu üç istiqamətə bölmək üçün istifadə edilir, T-formasında olur.
- Qapaqlar: Boruların sonunu bağlamaq üçün istifadə olunur.
- Reduktorlar: Fərqli diametrli boruları birləşdirmək üçün nəzərdə tutulur.
- Flanşlar: Boruları birləşdirmək və ya bağlamaq üçün istifadə edilən fitinqlərdir, xüsusilə böyük sistemlərdə geniş istifadə olunur.
Bu fitinqlər su borularının düzgün quraşdırılmasında və təmirində əsas rol oynayır.
Kanalizasiya Fitinqləri
Kanalizasiya fitinqləri tullantı sularının axıdılması sistemlərində boruları birləşdirmək, istiqamətləndirmək və ya dayandırmaq üçün istifadə olunan aksesuarlardır. Onlar kanalizasiya borularının düzgün işləməsi və sızmaların qarşısını almaq üçün vacibdir.
Kanalizasiya fitinqlərinin əsas növləri:
- Dirəklər: Kanalizasiya borularının istiqamətini dəyişdirmək üçün 45° və ya 90° bucaqla istifadə olunan fitinqlərdir.
- Təmir birləşdiriciləri (Muftalar): İki borunu birləşdirən və təmir üçün nəzərdə tutulmuş birləşdirici elementlərdir.
- Sifonlar: Kanalizasiya sistemlərində qoxuların qarşısını almaq üçün istifadə olunan U-formalı boru birləşmələridir.
- T-valflar: Kanalizasiya borularını üç istiqamətə bölmək üçün T-formalı birləşdirici fitinqlərdir.
- Qapaqlar: Kanalizasiya borularının sonunu bağlamaq üçün istifadə olunur, həmçinin təmir və texniki baxış zamanı asanlıqla açıla bilir.
- Reduktorlar: Fərqli diametrli kanalizasiya borularını birləşdirmək üçün nəzərdə tutulmuş fitinqlərdir.
Bu fitinqlər kanalizasiya sistemlərinin düzgün və təhlükəsiz işləməsi üçün mühüm rol oynayır, sızmaların və tıxanmaların qarşısını almağa kömək edir.
Fitinqlərin İstifadəsi
Fitinqlərin istifadəsi boru sistemlərində mühüm əhəmiyyət daşıyır. Onlar boruları düzgün şəkildə birləşdirmək, istiqamətləndirmək və nəzarət etmək üçün istifadə olunur. Fitinqlər müxtəlif sahələrdə tətbiq olunur:
-
Su təchizatı sistemləri: Ev və sənaye obyektlərində suyun paylanmasını təmin etmək üçün istifadə olunur. Su boru fitinqləri, boruların birləşdirilməsi və ya istiqamətinin dəyişdirilməsi üçün vacibdir.
-
Kanalizasiya sistemləri: Tullantı sularının sızmasız və təhlükəsiz şəkildə axıdılması üçün kanalizasiya fitinqlərindən geniş istifadə olunur. Bu sistemlərdə dirəklər, muftalar və sifonlar vacibdir.
-
Qaz sistemləri: Qaz borularının düzgün quraşdırılması və təhlükəsizliyi üçün xüsusi qaz fitinqləri istifadə olunur. Bu sistemlərdə qazın təhlükəsiz daşınması üçün keyfiyyətli fitinqlər vacibdir.
-
İstilik sistemləri: İstilik boruları vasitəsilə isti suyun və ya buxarın paylanmasını təmin etmək üçün fitinqlərdən istifadə olunur. Xüsusilə qazanxanalarda və radiator sistemlərində geniş tətbiq olunur.
-
Sənaye boru sistemləri: Neft, kimya və digər ağır sənaye sahələrində boruların yüksək təzyiqə və kimyəvi maddələrə davamlı olması vacibdir. Bu məqsədlə xüsusi sənaye fitinqləri istifadə edilir.
Fitinqlər boru sistemlərinin işini təmin edən vacib elementlərdir və onların düzgün seçilməsi və quraşdırılması, sistemin təhlükəsiz və uzunmüddətli işləməsini təmin edir.
Fitinqlərin materialları
Fitinqlərin materialları onların istifadə olunduğu sahəyə və funksiyaya görə müxtəlif olur. Hər bir materialın özünəməxsus xüsusiyyətləri var və bu xüsusiyyətlər boru sisteminin davamlılığı və təhlükəsizliyi üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Ən çox istifadə olunan fitinq materialları:
-
Plastik: Plastik fitinqlər adətən PVC (Polivinil xlorid), PPR (Polipropilen) və ya HDPE (Yüksək sıxlıqlı polietilen) materiallarından hazırlanır. Bu fitinqlər:
- Yüngül və ucuzdur
- Paslanmaya davamlıdır
- Asan quraşdırılır
- Adətən su və kanalizasiya sistemlərində geniş istifadə olunur.
-
Polad: Polad fitinqlər yüksək təzyiq və temperatur altında işləyən sənaye və qaz sistemlərində istifadə olunur. Onlar:
- Yüksək möhkəmliyə malikdir
- Kimyəvi maddələrə davamlıdır
- Uzunömürlüdür
- Lakin paslanma riskinə qarşı qorunmalıdır.
-
Mis: Mis fitinqlər xüsusilə su təchizatı və isitmə sistemlərində geniş yayılıb. Onlar:
- Yüksək istilik və elektrik keçiriciliyinə malikdir
- Paslanmaya qarşı davamlıdır
- Uzun müddətli istifadə üçün idealdır
- Lakin qiyməti digər materiallara nisbətən daha bahadır.
-
Dəmir: Dəmir fitinqlər əsasən kanalizasiya və drenaj sistemlərində istifadə edilir. Onlar:
- Yüksək dayanıqlığa malikdir
- Yaxşı təzyiq müqaviməti göstərir
- Lakin paslanmaya meyllidir və müvafiq qoruma tələb edir.
Materialın düzgün seçilməsi fitinqlərin istismar müddətinə, etibarlılığına və bütövlükdə boru sisteminin effektivliyinə birbaşa təsir edir.
Fitinqlərin texniki xüsusiyyətləri
Fitinqlərin texniki xüsusiyyətləri onların istifadə sahəsinə, istehsal materialına və dizaynına görə dəyişir. Bu xüsusiyyətlər, fitinqlərin boru sistemlərindəki funksionallığını və davamlılığını müəyyən edir. Aşağıda fitinqlərin əsas texniki xüsusiyyətləri qeyd olunur:
-
Ölçülər:
- Fitinqlərin diametrləri boru sisteminə uyğun olaraq müxtəlif ölçülərdə olur. Adətən düym və ya millimetrlə ifadə olunur (məsələn, ½", ¾", 1").
- Daxili və xarici diametrlər boruların hansı növ sistemdə istifadə olunacağını müəyyən edir.
-
Təzyiq müqaviməti:
- Fitinqlər müəyyən təzyiq səviyyəsinə dözə bilir. Bu, fitinqin istifadə olunduğu sistemin təzyiq səviyyəsindən asılı olaraq seçilir. Məsələn, yüksək təzyiqli sistemlərdə polad və ya mis fitinqlər üstünlük təşkil edir.
- Təzyiq dəyərləri adətən bar və ya psi ilə ifadə olunur.
-
İstilik müqaviməti:
- Fitinqlərin iş istiliyi istifadə olunan materiala görə dəyişir. Plastik fitinqlər adətən aşağı istilik sistemlərində istifadə olunur, polad və mis fitinqlər isə yüksək temperaturda belə effektiv işləyir.
- İstilik müqaviməti adətən Selsi ilə (°C) göstərilir.
-
Korroziya müqaviməti:
- Fitinqlərin korroziyaya davamlılığı mühüm xüsusiyyətdir, xüsusilə su və kimyəvi maddələrlə təmasda olduqda. Mis, plastik və pirinç materiallar yüksək korroziyaya davamlıdır.
- Dəmir və polad fitinqlər isə xüsusi örtüklə təmin edilmədikdə korroziyaya məruz qala bilər.
-
Quraşdırma üsulu:
- Fitinqlərin quraşdırma texnologiyası fərqlidir. Onlar qaynaqla, vintlə, sıxılma üsulu ilə və ya yapışdırıcı vasitəsilə birləşdirilə bilər.
- Tez quraşdırma və sökülmə tələb edən sistemlərdə tez-tez yivli fitinqlərdən istifadə olunur.
-
Keçiricilik qabiliyyəti:
- Fitinqlərin daxili səthi və dizaynı maye və qaz axınının sürətinə təsir edir. Aşağı müqavimətli fitinqlər axın sürətini azaltmır və sistemin effektivliyini təmin edir.
-
Kimyəvi müqavimət:
- Bəzi fitinqlər kimyəvi maddələrlə təmasda olur, buna görə kimyəvi müqavimət mühüm faktordur. Xüsusilə sənaye və neft-kimya sahələrində istifadə olunan fitinqlər kimyəvi reaksiyalara davamlı olmalıdır.
Bu texniki xüsusiyyətlər fitinqlərin düzgün seçilməsini və onların uzunmüddətli, təhlükəsiz istifadəsini təmin edir. Boru sistemində optimal nəticə əldə etmək üçün bu xüsusiyyətlərə diqqət yetirmək vacibdir.
Fitinqlərin Quraşdırılması
Fitinqlərin quraşdırılması boru sistemlərinin düzgün işləməsi və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün vacib addımdır. Quraşdırma prosesi düzgün aparılmadıqda sızmalar, təzyiqin azalması və sistemin zədələnməsi kimi problemlər yarana bilər. Fitinqlərin quraşdırılması üçün aşağıdakı addımlar və tələblər nəzərə alınmalıdır:
1.
Alətlərin hazırlanması
- Fitinqlərin quraşdırılması üçün xüsusi alətlər tələb olunur. Bu alətlərə boru kəsici, yiv açma aləti, qaynaq maşını, açarlar və digər uyğun avadanlıqlar daxildir.
- Quraşdırma zamanı istifadə olunan alətlər materiala və fitinq növünə uyğun seçilməlidir.
2.
Boru ölçülərinin yoxlanılması
- Fitinqlərin boru ilə düzgün uyğunlaşması üçün borunun daxili və xarici diametri dəqiq ölçülməlidir.
- Uyğun olmayan fitinqlər sızmalara və ya təzyiqin azalmasına səbəb ola bilər.
3.
Boru kəsimi
- Borular düzgün ölçülərə görə kəsilməlidir. Kəsim bərabər və təmiz olmalıdır ki, fitinqlə boru arasında sıx birləşmə təmin edilsin.
- Boruların kəsimindən sonra kənarları təmizlənməli və çapaklar aradan qaldırılmalıdır.
4.
Fitinqin birləşdirilməsi
Quraşdırılacaq fitinq növünə görə fərqli birləşdirmə üsulları mövcuddur:
- Yivli fitinqlər: Yiv açılmış borulara uyğun şəkildə fitinqlər vintlə sıxılır.
- Sıxılma fitinqləri: Borular sıxılma üsulu ilə fitinqə birləşdirilir. Bu üsul adətən mis və ya plastik borularda istifadə olunur.
- Qaynaq fitinqləri: Metal boru sistemlərində qaynaqla fitinq birləşdirməsi edilir.
- Limanlı fitinqlər: Plastik boru sistemlərində yapışdırıcı vasitəsilə fitinqlər birləşdirilir.
5.
Sızdırmazlıq yoxlaması
- Quraşdırma prosesindən sonra fitinqlərin sızdırmazlığı yoxlanmalıdır. Bunun üçün su və ya qaz sızdırmazlıq testi aparılmalıdır.
- Test zamanı təzyiqin azalması və ya su/gaz axını müşahidə olunarsa, fitinqlər yenidən quraşdırılmalı və sıxılmalıdır.
6.
Təzyiq testi
- Bütün sistem tam quraşdırıldıqdan sonra təzyiq testi aparılmalıdır. Bu test sistemi maksimum təzyiq altında yoxlamağa kömək edir.
- Təzyiq testi zamanı fitinqlərin dayanıqlığı və sızdırmazlığı qiymətləndirilir.
7.
Montaj prosedurlarına riayət etmək
- Hər bir fitinq növü üçün istehsalçının tövsiyə etdiyi montaj prosedurlarına və texniki təlimatlara əməl etmək vacibdir.
- Xüsusilə qaz və yüksək təzyiq sistemlərində təhlükəsizliyə maksimum diqqət yetirilməlidir.
Fitinqlərin quraşdırılması zamanı diqqətli olmaq və düzgün alətlərdən istifadə etmək, həmçinin sistemin işə salınmadan əvvəl bütün testləri aparmaq təhlükəsizlik və uzunmüddətli istismar üçün vacibdir.
Fitinqlərlə bağlı tez-tez verilən suallar
Fitinqin seçimi necə edilir?
Fitinq seçərkən nəzərə alınacaq əsas faktorlar bunlardır:
- Boru materialı: Mis, plastik və ya polad borular üçün uyğun fitinqlər seçilməlidir.
- Borunun diametri: Uyğun diametrə malik fitinq seçilməlidir.
- Təzyiq və temperatur: Fitinqlər yüksək təzyiqə və istiliyə davamlı olmalıdır.
Fitinqlərin quraşdırılması necə aparılır?
Fitinqlər quraşdırılarkən borunun ucları təmizlənməli, düzgün diametrə uyğunlaşdırılmalı və yapışdırma, lehimləmə və ya qaynaq kimi metodlarla bərkidilməlidir.
Fitinqlərin sızdırmazlığını necə təmin etmək olar?
Fitinqlərin sızdırmazlığı üçün boruların və fitinqlərin yaxşı uyğunlaşdırılması və sızdırmazlıq bantı, rezin halqalar və ya sızdırmazlıq pastaları istifadə etmək vacibdir.
Hansı fitinqlər daha uzunömürlüdür?
Metal fitinqlər daha davamlı və uzunömürlüdür, lakin müəyyən hallarda korroziyaya məruz qala bilər. Plastik fitinqlər isə korroziyaya davamlıdır və qida, içməli su sistemlərində geniş istifadə olunur.
Fitinqlər nə qədər tez-tez dəyişdirilməlidir?
Fitinqlərin dəyişdirilməsi boru sisteminin növündən və istifadə şərtlərindən asılıdır. Plastik fitinqlər uzun müddət dayanıqlı ola bilər, lakin metal fitinqlər zamanla paslana və ya zədələnə bilər, buna görə müəyyən müddətdən sonra yoxlanmalı və zərurət yaranarsa dəyişdirilməlidir.
Fitinqlərin təmizlənməsi vacibdirmi?
Boru sisteminin düzgün işləməsi üçün fitinqlərin təmizlənməsi vacibdir, xüsusilə də su, qaz və ya digər maye sistemlərində zamanla yığılan qalıqlar borunun tıxanmasına səbəb ola bilər.
